Wie is Jasper?
Jasper was in het jaar 2006-2007 penningmeester van Francken. Hij heeft stage gelopen in de Verenigde Staten en is afgestudeerd bij de vakgroep physics of nanodevices. In diezelfde groep is hij begin 2011 begonnen met zijn promotie-onderzoek. Om een beeld te geven van wat je als promovendus doet schrijft Jasper hier elke maand een blog over.

In 2000 werd de Ig Nobel Prijs uitgereikt aan Andre Geim, omdat hij met een stel zeer sterke Nijmeegse magneten een kikker had laten zweven. De Ig Nobel wordt officieel uitgereikt aan onderzoek dat je eerst aan het lachen maakt en je dan aan het denken zet. Bijvoorbeeld een onderzoek naar de krachten die nodig zijn voor het slepen van een schaap over verschillende oppervlakten (Natuurkunde 2003). Ja, dat vind ik ook grappig. En wist je bijvoorbeeld dat ratten soms onderscheid kunnen maken tussen achterstevoren afgespeelde geluidsfragmenten in het Nederlands en in het Japans (Linguïstiek 2007)?

Maar hoe niet nuttig is niet nuttig onderzoek? Begin dit jaar bezocht ik het jaarlijkse congres van het FOM (Fundamenteel Onderzoek der Materie, belangrijke geldschieter voor onderzoek; ABH, Afkortingen in Blogs zijn Hip). Daar legde diezelfde Geim tijdens een toespraak uit hoe zijn "vrijdagmiddagexperimenten" - een soort wetenschappelijke apenkooi - leidde tot zijn grote doorbraak. Dit was de uitvinding van grafeen, waarvoor hij afgelopen jaar de echte Nobel Prijs heeft mogen krijgen. En slechts met een plakbandje en een glasplaatje (siliciumdioxide) wist hij uit grafiet een mono-atomaire laag koolstof te fabriceren.

Het mooie is dat dit soort simpele verhalen blijven hangen. De betreffende toespraak was zeer vermakelijk aangezien Geim zijn relaas wist te vergezellen van een reeks mooie filmpjes met als onderwerp "wat kan men zoal in een magneet laten zweven?" En na water, aardbeien, tomaten en sprinkhanen had hij besloten dat een kikker toch echt het meeste impact zou hebben op het grote publiek. Overigens heeft dit onderzoek geleid tot een zeer degelijke publicatie over diagmagnetisme. De Ig Nobel Prijs was daarbij een mooie publiciteitsstunt.

Ik moest afgelopen week mijn onderzoeksonderwerp kort presenteren aan een groep beginnende PhD's uit totaal uiteenlopende wetenschapsgebieden. Natuurlijk vertelde ik het verhaal van het plakbandje en de Nobel Prijs want dat spreekt aan. In werkelijkheid zijn onderzoekers hard bezig om nieuwe methoden te verzinnen om grafeen te maken. Eén daarvan is het epitaxiaal groeien onder hoge temperaturen van grafeen op siliciumcarbide. Deze methode kan in de nabije toekomst wel eens zeer geschikt zijn voor industriële toepassingen. Maar voor het zover is moeten er natuurlijk allerlei eigenschappen worden getest. Mijn onderzoek is deel van een Europees samenwerkingsverband die de geschiktheid van epitaxiaal grafeen in kaart gaat brengen.

Het is vooral die grens tussen fundamenteel onderzoek en de omschakeling naar toepassingen die mij als technisch natuurkundige aanspreekt. En dan blijkt dat fundamenteel onderzoek eigenlijk behoorlijk nuttig is: het creëert een voedingsbodem voor nieuwe ideeën waaruit op onverwachte momenten zomaar iets nieuws kan ontspruiten. Wie weet bijvoorbeeld wat kan ontstaan uit een gedegen onderzoek naar de breinactiviteit van sprinkhanen tijdens blootstelling aan de hoogtepunten uit Star Wars (vrede 2005). Ik bedoel maar.